Vị nho sĩ cuối cùng của nước Lỗ

Vị nho sĩ cuối cùng của nước Lỗ

Vua nước Lỗ rất sùng bái Khổng tử, chuộng Nho học, sính bằng cấp. Ông ban lệnh khuyến khích dân trong nước đi học với nhiều chính sách ưu đãi, gọi là nuôi dưỡng nguyên khí quốc gia.

Ví vụ : Người đi học, thì 18 tuổi đi ra đường được mặc áo quần và đội mũ nhà Nho, đi thì mọi người phải tránh, như nhường cho phụ nữ có thai và người già. Người bằng cấp cao, thì được ưu tiên tuyển vào làm việc cho triều đình. Người bằng cấp vừa vừa, ở làng xã thì được ăn trên, nói trước.

Lệnh vừa ban, thì trường học mọc lên như nấm, thầy giáo không biết ở đâu xuất hiện nhiều như măng mùa Xuân, người đi học như trẩy hội.

Chỉ trong vòng vài chục năm, thì người mặc áo quần, đội mũ nhà Nho đi đầy đường phố, tận hang cùng, ngõ hẹp. Nhìn cảnh tượng các hình hài chứa nguyên khí quốc gia khệnh khạng đi đi lại lại như đèn cù, vua Lỗ hài lòng lắm. Các nước chung quanh nghe thấy cũng vô cùng thán phục.

Một hôm, có khách phương xa đến xin yết kiến vua Lỗ. Sau khi lạy mừng xong, người khách ấy cà khịa, tâu rằng :

- Theo thần, bệ hạ rất trọng Nho học, nhưng đất nước của bệ hạ rất ít nhà Nho chân chính !

Vua Lỗ giận, trợn tròn mắt, sùi bọt mép, nói :

- Này nhé ! Về tài nguyên, rừng tùng, rừng bách mọc không kịp để làm ra thỏi mực, nước sông Hoàng hà chảy không kịp để lấy nước để mài; bao nhiêu rừng trúc không kịp mọc cành để làm bút; bao nhiêu rừng tre không kịp mọc măng để làm vở, làm sách (xưa làm sách bằng thẻ tre).

Về tiền bạc, lúa má, hàng năm trẫm bỏ ra không biết bao nhiêu mà kể; nhiều khi phải vay mượn của các nước lân bang để lo cho nuôi dưỡng nguyên khí quốc gia.

Nhờ vậy, mà Nho sĩ càng ngày, càng đông đúc, chen vai thích cánh mà đi, khí họ nói ra đen cả trời, mồ hôi họ chen ướt cả đất. Rứa mà ông dám bảo nước Lỗ rất ít nhà Nho chân chính ?

Người khách tâu :

- Kết quả bệ hạ thu được là những gì ?

Vua Lỗ nói :

- Ông không biết đó thôi ! Các Nho sĩ hàng ngày cần mẫn làm bài thi, sáng tác thơ, văn, rồi đóng thành sách. Mỗi ngày, trẫm phải cho người dùng cả trăm chiếc xe trâu để chở sách các nơi về đưa vào Tàng kinh các. Tàng kinh các đầy, phải chất nơi khác.

Số sách hiện giờ chất cao hơn cả rặng núi thiêng Ngũ nhạc (Hằng sơn, Hành sơn, Thái sơn, Hoa sơn, Tung sơn) !

Khách hỏi :

- Bệ hạ có đọc cuốn nào không ?

Vua Lỗ nói :

- Trời ! Sáng ta phải thiết triều, chiều hội họp với các cận thần, tối yến tiệc tiếp sứ thần, khuya về cung tần, mỹ nữ vây quanh, tranh giành ỏm tỏi. Thử hỏi, ta có thì giờ đâu mà đọc sách ?

Khách lại hỏi :

- Vậy, bệ hạ dùng các núi sách ấy vào việc gì ?

Vua nước Lỗ ngần ngừ, im lặng.

Ông khách nói :

- Nhà Nho đi học mà làm cho tài nguyên cạn kiệt, kho tàng trống rỗng, đất nước lâm vào cảnh nợ nần, dù có viết một trăm cuốn sách đưa vào Tàng kinh các cũng chỉ là loại nho chùm, nho trái, loại ngụy Nho !

Nhà Nho chân chính là đem cái sở học để dâng hiến kế sách, làm cho dân giàu nước mạnh. Như bệ hạ vừa nói, nhà Nho đi đầy đường, mà đất nước chẳng giàu lên chút nào, dân chẳng bớt khổ chút nào. Nên tôi nói, nước Lỗ ít có nhà Nho chân chính !

Vua Lỗ hỏi :

- Bây chừ ! Làm sao dẹp tệ nạn này ?

Khách tâu :

- Dễ thôi ! Bệ hạ ra bố cáo, kể từ ngày nào đó, những người mặc áo quần đội mũ nhà Nho ra vào kinh thành phải đi qua cửa gọi là Kiểm Văn. Nơi đó, đặt các trạm, cử những người học giỏi uyên bác, thanh liêm nhất triều và những người làm cho các sứ thần, giỏi ngôn ngữ của các nước lân bang, để tổ chức khảo sát. Người học giỏi uyên bác sẽ hỏi những câu gần gũi, thực dụng. Chẳng hạn, nhà Nho ấy, học môn thiên văn, thì hỏi ngày mai liệu mưa hay nắng ? Nhà Nho học địa lý, thì hỏi tại sao cha ông lại chọn nơi này làm kinh thành ? v.v... ! Sau đó, cho nói chuyện với mấy ông làm việc cho các sứ thần, theo ngôn ngữ họ đã học, bàn về mối giao thiệp, quan hệ giữa hai nước v.v... Nhà Nho nào qua được ải này sẽ được ban thưởng hậu hĩnh, trọng dụng.

Vua Lỗ nghe theo, dán bố cáo, cắt người đặt ra mấy trạm ở cửa Kiểm Văn, có võ sĩ canh gác, gươm giáo uy nghiêm.

Lạ thay ! Ngày hôm ấy, trên phố phường không có ai mặc áo đội mũ nhà Nho. Đường ra vào cửa Kiểm Văn, không có một bóng người. Đến xế chiều, có một người mặc áo quần, đội mũ nhà Nho lững thững đi đến.

Các người khảo sát định bắt đầu kiểm tra thì ra, đó là một cụ già trên 80 tuổi, nặng tai, lại có tật nói lắp, không đọc được bố cáo.

Đông A Sáng